Het Stedelijk Museum Schiedam presenteert van 23 september 2023 t/m 25 februari 2024 een tentoonstelling gewijd aan de Nederlandse jaren van de Japanse kunstenaar Yayoi Kusama. Te zien zijn de werken die ze maakte tijdens verschillende periodes waarin ze in Nederland woonde en werkte, aangevuld met de vele foto's die in Nederland van Kusama zijn gemaakt.

Kusama (Matsumoto, 1929) was belangrijk voor verschillende beeldbepalende stromingen in de naoorlogse kunst: ZERO, Pop Art en performance kunst. In recente tentoonstellingen ligt de nadruk vaak op de spectaculaire installaties van de laatste jaren. Ook veel aandacht krijgt ze met de samenwerking met grote modemerken. In Schiedam krijgt juist haar rol als pionier, feminist en cultheldin in de jaren zestig ruim baan. In de aanloop naar de tentoonstelling doet het museum nieuw onderzoek, gebaseerd op de vele foto’s van Nederlandse fotografen, kunstwerken in Nederlandse privécollecties, artikelen in Nederlandse kranten en gesprekken met ooggetuigen van haar happenings. Zo is Kusama’s spoor van activiteiten in Den Haag, Delft, Amsterdam en Schiedam - poserend in installaties, op straat, in haar atelier en tijdens happenings en modeshows - terug te zien in de tentoonstelling.

Performance in Schiedam

Directe aanleiding voor de tentoonstelling is de performance die Kusama in 1967 in de kapel van het Stedelijk Museum Schiedam uitvoerde, waarbij ze het naakte lichaam van de kunstenaar Jan Schoonhoven beschilderde met stippen. Kusama had in de late jaren zestig nauwe relaties met Nederlandse kunstenaars waarvan het museum werk in de collectie heeft, zoals Henk Peeters en Jan Schoonhoven. Kusama woonde destijds in de Verenigde Staten, maar exposeerde vaker in Nederland dan in Amerika.

Blikvangers en tijdgenoten

Belangrijke thema’s in Kusama’s werk zijn seksuele bevrijding, zelfbeeld en institutionele kritiek. Te zien in Schiedam zijn haar vroege sculpturen, schilderijen en installaties, naast nooit eerder getoonde foto’s en filmopnames van de vele happenings en enkele modeshows die ze in Nederland uitvoerde.

Absolute blikvangers in de tentoonstelling zijn de vele werken uit privécollecties, vaak door Kusama geschonken aan bevriende kunstenaars en schrijvers. In veel gevallen zijn deze werken sinds de jaren zestig niet meer publiekelijk getoond. Ook te zien is de Polka Dot Love Room, die ze maakte voor haar solotentoonstelling in de Haagse Galerij Orez in 1967. Tot slot is er werk van tijdgenoten met wie Kusama tentoonstelde: Michael Cardena, Lotti van der Gaag, Tetsumi Kudo, Nol Kroes, Henk Peeters, Hans Spesshardt, Ferdinand Spindel, Celestino Valenti en Gerard Verdijk. Onder de belangrijkste fotografen van wie werk wordt getoond zijn Marianne Domisse, Just Fahner, Philip Mechanicus, Harrie Verstappen, Theo van Houts, Herbert Behrens, Pieter Boersma, Cor Stutvoet, Ton Janssen en Raoul van den Boom.

Samenwerking met 0-INSTITUTE

Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970 ? is samengesteld door het Stedelijk Museum Schiedam in nauwe samenwerking met het 0-INSTITUTE, dat onderzoek doet naar Kusama’s Nederlandse jaren. Gelijktijdig met de tentoonstelling verschijnt in samenwerking met nai010 uitgevers een publicatie.