Een nieuwe visie op ownership
13-09-2022 (10:58) - Column
Vorige week vond in Berlijn een conferentie plaats over verantwoord eigenaarschap, ook wel “steward ownership” genoemd. Met honderden mensen werd er gesproken over hoe belangrijk het is dat een bedrijf niet wordt uitgebuit voor de belangen van aandeelhouders en welke werkvormen en mogelijkheden er zijn om dat vorm te geven.
Met het principe van steward ownership neutraliseer je dat belangen rondom geld onnodig negatief uitwerken op de overige betrokkenen van een bedrijf (denk aan klanten, leveranciers, personeel). Ik ben ervaringsdeskundige op dit gebied en omarm dit uitgangspunt dan ook van harte. Daarnaast gaat steward ownership er óók vanuit dat een bedrijf niet meer in zijn geheel of in (aan)delen verkocht kan worden, maar juist (eventueel stukje bij beetje) “van zichzelf” wordt: waarna uiteindelijk echt werkelijk alle winsten ook echt ten dienste kunnen staan van het bedrijf zelf (en mogelijke overvloeden worden weggeschonken).
Ongetwijfeld herkennen sommige lezers deze ervaring: je zet je hard in voor een onderneming of bent klant bij een leuk bedrijf en er komt plotseling een andere eigenaar... Alles wordt daarna altijd anders en meestal niet beter! Het gevoel wat het bij mij oplevert is: alsof de ziel eruit getrokken wordt. Ik geloof er inmiddels in: een bedrijf is als een levend organisme.
In Berlijn waren alle deelnemers het erover eens dat via deze weg er een mooi tegengewicht zou kunnen komen tegen de gekte van het aandeelhouderskapitalisme. En hoe fijn is het dan ook dat er een investeerdersclub is die deze beweging ondersteunt; en geld investeert zonder daarbij stemrechten te vereisen. Vooral de jongere ondernemers werden blij: zij zien kans om op een veiligere manier investeringen aan te trekken voor hun plannen. Tegelijkertijd kwamen ook hybride varianten aan bod, waarbij bijvoorbeeld een beetje gehandeld werd in aandelen, maar de meerderheid veilig in handen ligt van een stichting.
Maar gaandeweg bespeurde ik hierdoor bij mezelf toch een beetje een dubbelzinnigheid... Vooral omdat het voelde alsof het een “tegenwicht” zou zijn tegen het aandeelhouderskapitalisme. Maar is het wel omvormend genoeg? Begrijpen we eigenlijk wel waarom we in deze situatie beland zijn? En gaat dit ons wel echt brengen naar een mens- en Aardewaardige economie als we daar niet eerst goed bij stilstaan, maar direct doorstomen naar het omarmen van hybride versies van eigendom?
Een bevriende ondernemer wees me er terecht op dat hij, weliswaar eigenaar van een bedrijf, toch werkelijk 30 jaar het bedrijf als een waarlijk steward (rentmeester) gerund heeft... Hij vroeg mij: Waarom zou hij steward-ownership moeten toepassen?
Ik moest terugdenken aan het FD-opiniestuk van Hans Stegeman: de “bullshit van de businessmodellen”... Als we niet voldoende willen stilstaan bij wat het kernprobleem is, dan wordt ook steward-ownership een bullshit businessmodel. Als we willen werken naar een eerlijke economie moeten we naar eerlijke waarde-uitwisselingen toe: Dat vraagt een hoge mate van persoonlijke reflectie van de persoon die daar wat over mag zeggen: “Wat vind IK nou eerlijk, is gezonde groei mogelijk en wat moet IK zèlf nog loslaten?”. Het vraagt om integriteit en moraliteit, of, zoals Rutger Bregman aan het begin van de conferentie zei “om morele ambities”. Stewardship als attitude begint bij jezelf en jouw ondernemerschap, daar heb je geen steward-ownership voor nodig, maar is dan een middel om dat te borgen. Overigens alleen maar vanuit het uitgangspunt: dat alle betrokkenen elkaar in de ogen kunnen kijken en weten: de buit is hier rechtvaardig verdeeld!
Die vriend gaat overigens inderdaad onderzoeken hoe hij zijn bedrijf “van zichzelf” kan maken: omdat hij geen opvolger heeft, kan hij zijn onderneming op deze manier toch een eerlijke kans geven om te continueren. Zo hoeven werknemers die het straks overnemen, zich niet voor een groot bedrag in te kopen.
In Nederland is er al waanzinnig veel ervaring met steward-ownership, maar ook met samen anders ondernemen: waarbij kapitaal als commons wordt benaderd en uitgewisseld. Ik durf bijna te zeggen dat de meest liefdevolle manier van ondernemen en welvaart verdelen hier al jaren wordt beoefend vanuit de hoogste morele ambities. Daarom vieren wij op 6 oktober het Eigendom Anders Festival op “Camp Common Grounds” in Amersfoort, onder meer over het waarom we het moeten hebben over de rol van eigenaarschap en kapitaal vanuit diverse perspectieven en hoe steward-ownership daarbij het fundament kan zijn.
Jennifer Benson
Gids voor ondernemers
Hoeder van het Eigendom Anders Festival
Gids voor ondernemers
Hoeder van het Eigendom Anders Festival
Bronnen:
conferentie “Verantwortungs Eigentum”https://ve22.org
Stichting Purpose https://purpose-economy.org
Eigendom Anders Festival https://eigendomanders.nl
note
Eigendom Anders wordt benaderd als een initiatief wat van zichzelf is: gedragen door een aantal samenwerkingspartners, waarvan enkele een financiële borgstelling hebben gedaan. We oefenen hoe het is om op deze wijze samen te werken, zonder dat individuele belangen of aanspraken teveel op het initiatief drukken en zonder dat geld het zeggenschap heeft. Als hoeder van de intenties van Eigendom Anders, geef ik grif toe: lastig, maar een onvoorstelbaar mooie oefening in rechtvaardigheid... voor een waarachtig eerlijke economie.
Eigendom Anders wordt benaderd als een initiatief wat van zichzelf is: gedragen door een aantal samenwerkingspartners, waarvan enkele een financiële borgstelling hebben gedaan. We oefenen hoe het is om op deze wijze samen te werken, zonder dat individuele belangen of aanspraken teveel op het initiatief drukken en zonder dat geld het zeggenschap heeft. Als hoeder van de intenties van Eigendom Anders, geef ik grif toe: lastig, maar een onvoorstelbaar mooie oefening in rechtvaardigheid... voor een waarachtig eerlijke economie.
